صفحه اول
فرزاد عالی- سال گذشته بود که سخنگوی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه آموزش مجازی جای آموزش حضوری را نمیگیرد، گفت: یک روز تعطیلی مدارس هزار میلیارد تومان هزینه دارد. با آغاز فصل سرما و مشکلات آلودگی هوا و تامین انرژی یا برودت هوا و بارش برف، مدارس بهویژه در تهران و سایر شهرهای بزرگ، بهطور مکرر تعطیل میشوند. در این میان، زیانهایی که دانشآموزان از این تعطیلیها میبینند، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تعطیلیهای مکرر نهتنها چالشهای جدیدی در زمینه آموزش ایجاد کرده، بلکه پیامدهای گستردهای برای سایر بخشها از جمله اقتصاد، جامعه و رفتار دانشآموزان دارد. یکی از مهمترین عواقب تعطیلیهای مکرر، کاهش کیفیت آموزش و تشدید کمسوادی است. تعطیلیهای مداوم مدارس باعث شده که دانشآموزان، بهویژه در مقاطع ابتدایی، در یادگیری مهارتهای پایهای مانند خواندن، نوشتن و ریاضی دچار مشکل شوند. آموزش مجازی، به دلیل محدودیتهای زیرساختی و کمبود تعامل مستقیم با معلم، نمیتواند جایگزین مناسبی برای آموزش حضوری باشد. این در حالی است که در بسیاری از موارد، دانشآموزان به دلیل نبود نظارت مستمر معلم یا کمبود انگیزه در کلاسهای آنلاین، از یادگیری صحیح بازمیمانند، در حالی که برای یادگیری موثر، نیازمند ارتباط مستقیم با معلم، تعامل با همسالان و فضای کلاس درس هستند. این شرایط بهشدت باعث افت تحصیلی و تشدید مشکلات یادگیری، بهویژه در مهارتهای پایهای، در دانشآموزان شده است. بررسیها نشان میدهد که پس از دوران کرونا، تعداد قابل توجهی از دانشآموزان در پایههای بالاتر همچنان دچار مشکلاتی در یادگیری و مهارتهای پایه هستند. در روزهای اخیر هراس از گسترش سویههای جدید آنفلوآنزا به آلودگی اضافه و باعث شد در شهرهایی که آلودگی هوا نداشتند هم مدارس چند روز پیاپی تعطیل شوند؛ تعطیلاتی که دور از ذهن نیست طی ماههای پیش رو باز هم تکرار شود. پیش از این، تغییر و کاهش ساعات کاری مدارس در اواخر دومین ماه بهاری امسال به دلیل کمبود انرژی، نگرانیهایی را در خصوص تبعات کاهش ساعات آموزشی در میان دغدغهمندان این حوزه و نیز رسانهها برانگیخت. این در حالی بود که سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ با تعطیلات پیشبینی نشده زیادی مواجه شده بود. کاهش ساعت کاری مدارس در اردیبهشت ماه نشان داد آسیب دیدن آموزش و پرورش از تعطیلیها، مختص فصلهای سرد سال نیست. فدا کردن آموزش مدرسهای در راستای جبران کاستیها، خود تبعات مستقیم و غیرمستقیم غیرقابل جبرانی دارد که باید برای آن چارهای اندیشید؛ از جمله این پیامدها میتواند کاهش میل و رغبت دانشآموز برای رفتن به مدرسه بعد از چند روز تعطیلی باشد که احتمالا خیلی از والدین در روزهای گذشته شاهد آن بودهاند. تعطیلی مدارس که گفته میشود روزانه هزار میلیارد تومان خسارت روی دست کشور میگذارد، علاوه بر تبعات انکارناپذیر مادی، دارای تبعات ناملموس غیرقابل جبران است که باید برای آن چارهای اندیشید. بررسیها تطبیقی در زمینه الگوی نحوه توزیع تعطیلات در کشورهای دیگر و بومیسازی آن بر اساس شرایط اقلیمی و فرهنگ کشورمان در کنار بهرهگیری از مطالعات کارشناسی در این حوزه لازم و ضروری است. البته با توجه به تداوم کاستیهای انرژی و دیوار کوتاه آموزش و پرورش، به نظر نمیرسد تغییر تقویم آموزشی هم به تنهایی در کاهش تعطیلیهای غیر برنامهریزی شده و افزایش ساعات مفید آموزش راهگشا باشد، چرا که در اردیبهشت امسال هم کمبود برق به کاهش ساعات آموزش در مدارس انجامید. در جهت جلوگیری از آسیب دیدن آموزش، باید برای کاستیهایی چون کمبود انرژی یا آلودگی فکری اساسی کرد یا دست کم زیرساختهای لازم به منظور ارائه آموزشهای غیرحضوری را فراهم ساخت. از سوی دیگر باید گفت تعطیلات مدارس و مجازی شدن کلاسها با وجود ضعف در زیرساختهای اینترنت و برنامه «شاد» علاوه بر خسارت اقتصادی، عدالت آموزشی را تهدید میکند و شکاف یادگیری میان دانشآموزان را افزایش میدهد. بازنگری در تقویم آموزشی و بهرهگیری از تجربه کشورهای دیگر، میتواند راهی برای کاهش این آسیبها و تضمین فرصتهای برابر یادگیری باشد.