موانع ساختاری و استراتژیک مذاکرات

 حسین سالارمنش- دیروز اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره اظهارات اخیر گروسی درباره ایران و گفتگوهای ایران و آژانس گفت: شخص مدیرکل در مصاحبه‌ها تصریح کرده که برنامه هسته‌ای ایران صلح آمیز است و دلیلی برای انحراف ایران وجود ندارد. ما چیزی که مطالبه کردیم این بوده که وی همیشه بر اساس وظایفش اظهارنظر کند، کماکان این مطالبه را داریم که از اظهارات سیاسی پرهیز کند.
واقعیت این است که تحولات مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و مذاکرات پیرامون آن ازجمله مهم‌ترین رخدادهای سیاسی ایران در دو دهه گذشته به شمار می‌آید؛ رخدادهایی که نه تنها بر معادلات امنیتی خاورمیانه اثرگذار بوده، بلکه به صحنه‌ای برای سنجش کارآمدی دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در نظام بین‌الملل تبدیل شده است. درحالی‌که قرار است بر اساس برنامه اعلام‌شده، نشست آتی شورای حکام ۲۸ تا ۳۰ آبان‌ماه در ساختمان مرکز بین‌المللی وین برگزار شود، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سخنانی تاکید کرد که هنوز ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد به دلیل کاهش بازرسی‌ها ضروری نیست. رافائل گروسی روز جمعه نیز در سخنانی گفت که این نهاد تلاش می‌کند شرایط لازم برای بازسازی همکاری‌های فنی و نظارتی با ایران را فراهم کند. گروسی تاکید کرد که هیچ راه‌حل فوری یا جادویی وجود ندارد؛ این یک روند مرحله‌به‌مرحله و دیپلماتیک خواهد بود.
ایران و آژانس در ایستگاه شورای حکام
در آستانه نشست شورای حکام، روز پنج‌شنبه میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «چین، ایران و روسیه دور دیگری از رایزنی‌های سنتی سه‌جانبه در مورد پرونده هسته‌ای ایران را برگزار کردند.» اولیانوف ادامه داد: «ما در آستانه نشست بعدی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از ۱۹ تا ۲۱ نوامبر برگزار می‌شود، یادداشت‌ها را ردوبدل و مواضع خود را هماهنگ کردیم.»
در نشست آتی شورای حکام، برخلاف ادوار گذشته موضوع ایران با پایان ماموریت آژانس ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، فقط در چارچوب توافق جامع پادمان بررسی خواهد شد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگویی در این رابطه گفت: «توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵(برجام) یک «چارچوب همکاری» داشت که دیگر به‌عنوان یک سازوکار فعال وجود ندارد و همکاری ایران با آژانس پس از تنش‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است.» گروسی که با یک پادکست مرتبط با بخش رسانه‌ای سازمان ملل گفت‌وگو می‌کرد، با اشاره به اینکه برخی بازرسان آژانس در جریان تحولات ماه ژوئن و حملات تجاوزکارانه علیه ایران از این کشور خارج شدند، گفت: «بازگشت بازرسان به تاسیسات هسته‌ای ایران، موضوعی خودکار نیست و نیازمند مذاکره و توافق سیاسی است.» مدیرکل آژانس تاکید کرد: «ما معاهدات و توافق‌نامه‌های پادمانی را داریم، اما در کنار آن واقعیت سیاسی نیز نقش تعیین‌کننده دارد. دولت ایران می‌گوید همچنان به رژیم عدم‌اشاعه متعهد است، بااین‌حال ازسرگیری بازرسی‌ها با مشکلات جدی مواجه است و این چالش اصلی آژانس در مقطع کنونی است.»
همچنین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنج‌شنبه در اظهاراتی گفت که حملات آمریکا و رژیم صهیونیستی به ایران نشانه «چرخشی چشم‌گیر از دیپلماسی به سوی استفاده از زور» بوده و بازگشتی از سال‌ها مذاکره محسوب می‌شود. وی خواستار بازگشت به گفت‌وگو شد و دیپلماسی را «تنها مسیر دستیابی به راه‌حلی پایدار» توصیف کرد. وی تاکید کرد که آژانس همچنان در حال رایزنی با تهران است.
گروسی روز چهارشنبه نیز در گفت‌وگویی با فایننشال تایمز با اشاره به اینکه «بازرسان بین‌المللی به سایت‌های هسته‌ای هدف‌قرار‌گرفته ایران دسترسی نداشته‌اند»، گفت که «هنوز ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد به دلیل کاهش بازرسی‌ها ضروری نیست، اما همکاری‌ها باید به طور جدی بهبود یابد.»
ایران ناچار است همکاری با آژانس را از سر بگیرد
یک دیپلمات پیشین کشورمان درباره اظهارات اخیر گروسی درباره تاسیسات هسته‌ای گفت: آخرین سخنان گروسی تا این تاریخ حاکی از وضعیت روابط ایران و آژانس دارد. واقعیت این است که ایران به عنوان یکی از اعضای ان پی تی ناچار است که دیر یا زود همکاری با آژانس را در ارتباط با همه تاسیسات هسته ای اعلام شده اش از سر بگیرد. و این واقعیتی است که مقامات ما نیز به آن اذعان دارند.
کوروش احمدی، دیپلمات سابق ایران در نیویورک، درباره اظهارات اخیر گروسی که مدعی شده بود: «نمی‌توانم از شرایط ایران گزارش نکنم اما بردن پرونده به شورای امنیت فعلاً ضروری نیست»، و پیام احتمالی این سخنان برای ایران، اظهار کرد: گروسی طی چند روز گذشته دو مصاحبه داشته که در آنها اشاراتی نیز به ایران کرده است. او در مصاحبه ای با فایننشال تایمز از ضرورت بهبود جدی همکاری بین ایران و آژانس برای اجتناب از افزایش تنش با غرب سخن گفت. او گفت نمی توان از پایبندی به ان پی تی گفت و با آژانس همکاری نکرد. او افزود اگر چه آژانس بعد از جنگ 12 روزه حدود 12 بازرسی در ایران انجام داده، اما هنوز دسترسی به سایت های بمباران شده نداشته است. وی همچنین گفت تحرکات مشاهده شده در اطراف برخی از این سایت ها به معنی این نیست که غنی سازی در آنها از سرگرفته شده است. مهمترین حرفی که او در مصاحبه با فایننشال تایمز زد این بود که یک کشور نمی تواند بگوید که چون به من حمله شده پس من در دسته بندی متفاوتی قرار می گیرم. گروسی همچنین در مصاحبه با فرانس 24 گفت برغم اینکه سایت های هسته ای ایران در حملات اسرائیل و آمریکا "شدیدا صدمه دیدند"، اما ین کشور هنوز به اندازه کافی اورانیوم غنی شده و دانش لازم را برای ساخت بمب اتمی را دارد. او همچنین گفت که ایران برای بازسازی سایت های صدمه دیده حدود یک سال یا بیشتر زمان لازم دارد. همچنین مقامات آژانس تایید می کنند که بازرسان آژانس در ارتباط با راکتور تحقیقاتی تهران و نیروگاه بوشهر در ایران هستند و مذاکرات بین آنها و مقامات ایرانی ادامه دارد. این امر حکایت از آن دارد که ارتباط بین دو طرف برقرار است.
او ادامه داد: آخرین سخنان گروسی تا این تاریخ حاکی از وضعیت روابط ایران و آژانس دارد. واقعیت این است که ایران به عنوان یکی از اعضای ان پی تی ناچار است که دیر یا زود همکاری با آژانس را در ارتباط با همه تاسیسات هسته ای اعلام شده اش از سر بگیرد. و این واقعیتی است که مقامات ما نیز به آن اذعان دارند. البته روشن است که بعد از تجاوزاتی که به ایران شد، یک وضعیت فوق العاده شکل گرفته که نمی تواند مطابق معمول  در چارچوب موافقتنامه پادمان به آن پرداخته شود و لازم است که ترتیبات ویژه ای اتخاذ شود و به همین دلیل موافقتنامه ای در قاهره بین ایران و آژانس امضا شد. البته بعد از اسنپ بک ایران موافقتنامه قاهره را تعلیق کرد و این نیز قاعدتا باید از چشم جهانیان نیز قابل درک باشد. اما مذاکراتی که بین ایران و کارشناسان آژانس در جریان است قاعدتا باید راهگشای بازگشت طرفین به همکاری باشد.
به گفته احمدی، این موضوع یعنی همکاری بین ایران و آژانس از نظر وضعیت عمومی مربوط به برنامه هسته ایران و بطور کلی تنش بین ایران و غرب مسئله مهمی است. در صورت برقراری همکاری قطعا از میزان تنش موجود که طی هفته اخیر در حال افزایش بوده، کاسته می شود و احتمال از سرگیری جنگی دیگر بیش از پیش کم می شود. همزمان می دانیم که قانونی نیز که از سوی مجلس در رابطه با همکاری با آژانس تصویب شده، مانند قانون راهبردی لغو تحریم ها نیست که راه را بطور کامل بر همکاری بسته باشد. این قانون تنها تصمیم در مورد همکاری را به شورای عالی امنیت ملی واگذار کرده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در مورد ارسال پرونده ایران به شورای امنیت باید توجه داشت که اهمیت این امر بیشتر به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک است و از لحاظ حقوقی اهمیت چندانی ندارد. چرا که پرونده ایران هم اکنون در دستور کار شورای امنیت قرار دارد. و اگر شورا بخواهد اقدامی در این رابطه انجام دهد نیازی به اینکه منتظر ارجاع پرونده باشد نیست. اقدامی از سوی شورای حکام آژانس برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت صرفا از جهت تاکیدی مجدد بر ادعای عدم پایبندی ایران مهم است و البته دست شورای امنیت را برای پرداختن به این پرونده بازتر می کند که طبعا تحولی بسیار منفی خواهد بود. به خاطر داریم که در سال 1384 بعد از اینکه شورای حکام در مهرماه رای به عدم پایبندی ایران داد، در بهمن طی اقدامی مجدد پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع کرد. فکر می کنم که اینبار با توجه به ادامه مذاکرات آژانس با ایران و اینکه قاعدتا باید متوجه باشند که بعد از تجاوز آمریکا و اسرائیل شرایط ویژه ای شکل گرفته، بیشتر محتمل است که شورای حکام در نشست پیش روی خود از چنین اقدام اجتناب کند و اجازه بدهد که مذاکرات ادامه یابد. طبیعی است که چنان اقدامی مانع بزرگ دیگری بر سر همکاری ایجاد خواهد کرد.
ادعای تازه ترامپ
از سوی دیگر، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز جمعه در کاخ سفید به خبرنگاران گفت: «ایران پرسیده که آیا می‌توان تحریم‌ها را لغو کرد. ایران تحت تحریم‌های بسیار سخت آمریکا قرار دارد و این باعث می‌شود انجام دادن کارهایی که آنها مایلند قادر به انجامش باشند، بسیار دشوار شود. من برای شنیدن آن آماده‌ام و خواهیم دید که چه اتفاقی خواهد افتاد، اما برای آن آماده‌ام.» پیرو این رویکرد آمریکا، ترامپ وضعیت اضطراری موسوم به «وضعیت اضطراری ملی» در قبال ایران را که شامل تحریم‌های یک‌جانبه علیه جمهوری اسلامی ایران است، برای یک سال دیگر تمدید کرد.
شرایط مذاکره با آمریکا
همزمان سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر خارجه ایران، در جریان سفر خود به ژاپن و در گفت‌وگو با رسانه‌های این کشور درباره مذاکرات هسته‌ای با ایالات متحده که در‌حال‌حاضر متوقف شده، گفت: «اگر آمریکا اراده داشته باشد تا از موضعی برابر به توافق دست یابد، تحقق آن ممکن است.» او تاکید کرد که از‌سرگیری مذاکرات بستگی به رویکرد و رفتار طرف آمریکایی دارد.
موانع ازسرگیری مذاکرات
همزمان با تحولات اخیر، رسانه تحلیلی العربیه در گزارشی نوشت که اگرچه اتحادیه اروپا و شرکای E۳ آن - بریتانیا، فرانسه و آلمان - اعلام کرده‌اند که همچنان پذیرای گفت‌وگو با ایران هستند، اما واقعیت موجود نشان می‌دهد که هرگونه احیای معنادار برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بسیار بعید است. به گزارش العربیه، اروپا می‌تواند تمایل خود را برای ازسرگیری مذاکرات ابراز کند، اما بدون تغییر عمده در پویایی‌های اساسی بین ایران و واشنگتن، بعید است که این بحث‌ها نتایج ملموسی به همراه داشته باشد. این رسانه نتیجه‌گیری می‌کند که برجام، آن‌طور که در ابتدا مذاکره شده بود، عملا از بین رفته است و درحالی‌که رهبران اروپایی همچنان تمایل خود را برای گفت‌وگو ابراز می‌کنند، موانع ساختاری و استراتژیک، مذاکرات معنادار را بعید می‌سازد.
 تهران چگونه برای ماجراجویی‌های جدید تل‌آویو آماده می‌شود؟
استیون ارلنگر، تحلیل‌گر نیویورک‌تایمز که تحولات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را دنبال می کند، در این روزنامه نوشت: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اصرار دارد که حملات آمریکا در تابستان امسال برنامه غنی‌سازی هسته‌ای ایران را «نابود کرد»، اما کم‌تر مقامات و تحلیل‌گران منطقه‌ای در این زمینه متقاعد شده‌اند و هشدار می‌دهند که وقوع درگیری دیگری بین اسرائیل و ایران کاملا محتمل است مسئله فقط زمان وقوع آن است.
به نوشته ارلنگر، توافقنامه سال 2015 که قرار بود در ازای لغو تحریم‌های سازمان ملل، غنی‌سازی هسته‌ای ایران را محدود کند، ماه گذشته منقضی شد و تحریم‌های شدید علیه ایران از سر گرفته شده است. به نظر می‌رسد مذاکرات هسته‌ای، حداقل فعلاً، متوقف شده است. و ذخایر اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالای ایران -که به ادعای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ساخت 11 سلاح هسته‌ای کافی است- یا همانطور که ایران اظهار می‌کند، زیر آوار دفن شده، و یا همان‌طور که مقامات اسرائیلی ادعا می‌کنند، به مکانی امن منتقل شده است. ادعا شده ایران هم‌چنین به کار بر روی یک سایت غنی‌سازی جدید بهدر منطقه کوه‌کلنگ ادامه می‌دهد. این کشور از دسترسی بازرسان بین‌المللی به آن سایت یا هر سایت  دیگری غیر از سایت‌های اعلام‌شده خودداری کرده است.
در فقدان هر گونه مذاکره‌، عدم  قطعیت در مورد وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده، نبود نظارت‌های مورد انتظار دیدبان هسته‌ای سازمان‌ملل، نتیجه بن‌بستی خطرناک است. و بسیاری در خلیج فارس معتقدند که با توجه به دیدگاه دیرینه مقامات اسرائیلی مبنی بر این‌که برنامه هسته‌ای ایران یک تهدید وجودی است، این امر حمله دیگری از سوی اسرائیل به ایران را تقریباً اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
تهدید به موشک‌‌باران بی‌امان
به باور علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، ایران احتمالاً به هر حمله‌ای از سوی اسرائیل به شیوه‌ای بسیار فراتر از آن‌چه در ماه ژوئن پاسخ داد، واکنش نشان خواهد داد. او به نیویورک‌تایمز گفت، مقامات ایرانی به او گفته‌اند که کارخانه‌های موشکی 24 ساعته مشغول به کار هستند  و اگر جنگ دیگری رخ دهد، »آن‌ها تصور می‌کنند که نه 500 موشک را در عرض 12 روز، بلکه 2000 موشک را به طور هم‌زمان شلیک کنند تا دفاع اسرائیل را در هم بشکنند». به اعتقاد او، هیچ مدرکی مبنی بر قریب‌الوقوع بودن حمله جدید وجود ندارد، اما «اسرائیل احساس می‌کند که کار را ناتمام گذاشته و دلیلی برای عدم از سرگیری درگیری نمی‌بیند، بنابراین ایران آمادگی خود را برای دور بعدی دو برابر می‌کند».
قدرت خطرناک
ایران بیش از هر زمان دیگری در دهه‌های گذشته نسبت به غرب بیزار شده است. قدرت‌های عربی منطقه‌ مانند عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی نفوذ خود را بر واشنگتن و ترامپ افزایش داده‌اند -بخشی از آن به واسطه روابط اقتصادی و بخشی دیگر از طریق تمایل آن‌ها به همکاری با ایالات متحده برای یافتن راه‌حلی پایدار برای جنگ غزه اتفاق افتاده است. رئیس‌جمهور جدید سوریه روز دوشنبه برای جلب حمایت آمریکا به کاخ سفید می‌رود. سوریه در زمان دولت اسد که سال گذشته سقوط کرد، متحد استراتژیک ایران بود.
شورای همکاری خلیج فارس GCC
به گفته صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه چتهام هاوس: «در عین حال، این قدرت‌های منطقه‌ای در تلاشند تا روابط خود را با ایران حفظ کنند. آن‌ها جنگ منطقه‌ای دیگری نمی‌خواهند و به توانایی هرچند تضعیف شده ایران برای نقش‌آفرینی در لبنان، عراق، یمن، خلیج فارس و جاهای دیگر از طریق متحدان غیردولتی‌اش احترام می‌گذارند». به گفته سوزان مالونی، متخصص امور ایران و مدیر برنامه سیاست خارجی در موسسه بروکینگز: «ایران از هر زمان دیگری از زمان حمله ایالات متحده به عراق دست پایین‌تری دارد، اما نه آن‌قدر ضعیف که بی‌اهمیت باشد. برای کشورهای خلیج فارس، تعامل و حفظ روابط با یک ایران ضعیف‌تر آسان‌تر است، زیرا ایران درمانده، می‌تواند خطرناک‌تر باشد».
رویای هژمون منطقه
مقامات اسرائیلی از ماه ژوئن بارها هشدار داده‌اند که اگر ایران به تولید سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر شود، آماده حمله مجدد به آن هستند -موضوعی که جمهوری اسلامی ایران به دفعات آن را انکار کرده است. پس از آن‌که ترامپ جنگ ماه ژوئن را ظاهرا علی‌رغم میل اسرائیل زودتر تمام کرد، مقامات تل‌آویو اذعان دارند که برنامه هسته‌ای ایران تضعیف شده اما نابود نشده است.
به گفته اچ.ای. هلیر، عضو  ارشد مرکز پیشرفت آمریکا در واشنگتن و موسسه خدمات متحد سلطنتی لندن: «اسرائیل می‌خواهد مطمئن شود که برنامه هسته‌ای ایران مهار شده و آ‌ن‌ها از طریق مذاکره به آن دست نخواهند یافت، بنابراین من گمان می‌کنم که اسرائیلی‌ها قصد حمله مجدد دارند. ایرانی‌ها در حال بازسازی هستند، اما به محض اینکه از یک حدودی عبور شود، اسرائیل دوباره حمله خواهد کرد».
کشورهای عربی هم‌چنین مشتاق همکاری با ترامپ برای اطمینان از اعمال برخی محدودیت‌ها بر اسرائیل هستند، که پس از ویران کردن غزه، و ضربات به حماس،  حزب‌الله و ایران، آرزوی تبدیل شدن به یک هژمون منطقه‌ای را دارد. مقامات عرب مذاکرات هسته‌ای جدید بین ایران و ایالات متحده را تشویق می‌کنند، اما در حال حاضر خوش‌بینی کمی دارند.
گزینه‌های پیش‌روی تهران و برقراری موازنه جدید
به نظر می‌رسد اظهارات جدید در تهران با هدف جلوگیری از هرگونه مذاکره جدید با ایالات متحده در مورد برنامه هسته‌ای ایران طراحی شده است. هفته گذشته، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، گفت که واشنگتن «شرایط غیرقابل قبول و غیرممکنی» از جمله مذاکرات مستقیم و توقف کامل و قابل تأیید غنی‌سازی اورانیوم ایران ارائه داده است» و دوباره مذاکرات مستقیم و پایان غنی‌سازی را رد کرد. اما او تکرار کرد که ایران همچنان تحت شرایط خاصی پذیرای مذاکرات غیرمستقیم است. این شرایط شامل تضمین عدم حملات نظامی بیش‌تر یا فشار اقتصادی و جبران خسارات جنگی است -خواسته‌هایی که واشنگتن تمایلی به پذیرش آنها ندارد. عراقچی در گفت‌وگو با الجزیره هم‌چنین به اسرائیل در مورد «عواقب وخیم» هرگونه حمله آینده هشدار داد.
به اعتقاد واعظ، با توجه به بن‌بست دیپلماتیک کنونی، بحثی در ایران در مورد چگونگی پیشبرد امور در جریان است، که گزینه‌های خوب کمی را روی میز می‌گذارد. برخی از مقامات ایرانی می‌خواهند با ترامپ مصالحه کرده و به توافق برسند. آن‌ها استدلال می‌کنند که ایران در حال حاضر چراغ‌ها را هم به سختی روشن نگه می‌دارد و مقاومت بیش‌تر به نفع اسرائیل است. به گفته او، برخی دیگر طرفدار رویارویی هستند و معتقدند که مذاکرات با ترامپ به جایی نمی‌رسد. اما هر دو اردوگاه، دور دیگری از رویارویی با اسرائیل را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند. به گفته واعظ: «بنابراین، کشور آمادگی خود را برای دور بعدی دو برابر می‌کند و آن‌ها می‌خواهند که این دور، تعادل جدیدی ایجاد کند که حس ضعف ایران را از بین ببرد».
خویشتن‌داری کم‌تر؟
رافائل گروسی، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هفته گذشته به فایننشال تایمز گفت که این سازمان معتقد است که بیش‌تر ذخایر اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالای ایران طی جنگ سالم مانده، اما وضعیت آن بدون بازرسی‌ها مشخص نیست. او تخمین زد که ایران تقریباً ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد دارد.
به گفته  واعظ، در حال حاضر، کشورهای عربی منطقه بر غزه متمرکز شده‌اند. در حالی که ایران هسته‌ای هم‌چنان یک نگرانی برای آن‌هاست، سعودی‌ها در تلاشند تا امنیت خود را با پیمان دفاعی متقابل با پاکستان که در ماه سپتامبر امضا شد، و امید به تضمین‌های امنیتی ایالات متحده -مانند آن‌چه قطر پس از بمباران رهبران حماس توسط اسرائیل که خشم ترامپ را برانگیخت، دریافت کرد، افزایش دهند. وکیل هم معتقدست  کرد که در مواضع منطقه‌ای تفاوت‌های ظریفی وجود دارد. برداشت از ضعف و عقب‌نشینی ایران به فرصتی برای وادار کردن تهران به عقب‌نشینی از حمایت از متحدان خود به شیوه‌ای رسمی‌تر تبدیل می‌شود. او گفت که کشورهای خلیج فارس به بلندمدت فکر می‌کنند. او گفت: «روزنه‌ی فرصتی برای مصالحه بیش‌تر با ایران [به ادعای او] ضعیف‌تر و منزوی‌تر وجود دارد. و این نگرانی وجود دارد که در دور دیگری از جنگ ایران و اسرائیل، ایران کمتر خویشتن‌داری کند».

 دو دیدگاه در مورد مسیر همکاری با آژانس
 در حالی‌که رافائل گروسی درباره از دست رفتن کامل دسترسی آژانس به مواد هسته‌ای ایران سخن گفته و دونالد ترامپ نیز مدعی دریافت پیام‌هایی از تهران برای رفع تحریم‌ها شده است. دکتر علی بیگدلی بر لزوم «پایان دادن به انجماد سیاسی از مسیر همکاری با آژانس» تأکید دارد، اما دکتر احمد بخشایش اردستانی معتقد است «گروسی را جلو انداخته‌اند تا ایران را به NPT متعهد نگه دارند».
فضای سیاست خارجی ایران از یک سو تحت تاثیر روابط ایران و آژانس و از سوی دیگر تحت تاثیر مسئله مذاکره با آمریکاست. اخیرا گروسی گفته است: « من بایستی گزارش کنم که دسترسی به مواد هسته‌ای را به‌طور کامل از دست داده‌ام.» با این وجود ترامپ نیز مدعی شده از سوی طرف ایرانی پیغام هایی درباره رفع تحریم ها دریافت کرده است.
به گزارش فرارو، دکترعلی بیگدلی، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر روابط بین الملل و دکتر احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، هر یک از دیدگاه خود به بررسی این موضوع پرداخته اند:
بیگدلی  علی بیگدلی گفت: «وزیرخارجه چین اخیرا یک پیام مهم برای ایران فرستاد که حاوی دعوت به مذاکره و ادامه مسیر پرهیز از حرکت به سمت سلاح هسته ای بود. در جریان سفر ترامپ به کره جنوبی نیز موضوع ایران مطرح شد، صحبت های اخیر ترامپ نشان می دهد علاقه ای به درگیری با ایران ندارد، چرا که در حال حاضر آمریکا همزمان با گروه‌های شبه نظامی منطقه در حمایت از اسرائیل درگیر است و از سوی دیگر با ونزوئلا و مادورو درگیر است و در نتیجه نمی خواهد یک فضای تنش دیگر در خاورمیانه با ایران پیدا کند. بر همین اساس است که معتقدم امکان حمله به ایران بسیار بعید است. اما ما باید به مسائل اقتصادی خود یا بهتر است بگویم اقتصاد سیاسی کشور با دقت بیشتری نگاه کنیم.»
وی افزود: «درحال حاضر، تحریم های موجود در حال اثرگذاری بر اقشار آسیب پذیر است. جامعه دچار انجماد اقتصادی شده است و دولت نیز در سایه همین فشارهای اقتصادی تحت فشار است. نمی توانیم بگوییم تحریم ها هیچ اثری ندارد یا به طور کلی دور مذاکره را خط قرمز بکشیم. حقیقت این است که ما در یک مربع تنش متشکل از آمریکا، اروپا و اسرائیل و آژانس قرار گرفته ایم. بهترین راهکار برای خروج از این مربع این است که به سمت همکاری بیشتر با آژانس حرکت کنیم و ارتباطمان را با آژانس قطع نکرده و اجازه دهیم کارشناسان آژانس به راحتی بازدید کنند. این رفتار سطح تنش ها را نیز کاهش می دهد. وضعیت موجود را نمی توانیم برای بلندمدت ادامه دهیم. فشار روی معیشت مردم چیزی است که همه ما در حال حس کردن آن هستیم.»
این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی گفت: «نباید منفعل بمانیم. باید در برابر هر عملی، عکس العملی نشان دهیم. باید دست به ابتکار عمل بزنیم. سیاست ما از فقدان ابتکار عمل رنج می برد و این در حالیست که کشور ما به سیاست های جدید و ابتکار عمل نیاز جدی دارد. متاسفانه مدتی است درگیر بی عملی در سیاست خارجی شده ایم. این بی عملی همه چیز را متوقف کرده و وزارت امور خارجه ما نیز بسیار منفعل ظاهر شده است. ما نمی توانیم شرایط فعلی را برای طولانی مدت ادامه دهیم. بلکه باید هرچه سریعتر با آژانس وارد همکاری گسترده شده و به این موضوع دقت کنیم که شورای حکام، تا چند هفته دیگر نشست فصلی دارد و گزارش آژانس به این شورا حائز اهمیت زیادی است. می دانیم که فرانسه، انگلستان و آلمان نیز در شورا حضور دارند و در نتیجه بار سنگین 400 کیلوگرم اورانیوم غنی شده باید هرچه سریعتر حل شود. به اعتقاد من راحت ترین و سریعترین راه این است که از طریق آژانس این فضای منجمد را حل کنیم.»
احمد بخشایش  احمد بخشایش اردستانی گفت: «اخیرا وزیر دفاع آمریکا با وزیر دفاع عراق تماس گرفته و اعلام کرده است که به زودی در منطقه جنگی به وقوع خواهد پیوست و گروه‌های عراقی نباید دخالت کنند. استنباط من این است که سناریویی وجود دارد که اسرائیل به دولت لبنان فشار آورده که حزب الله را خلع سلاح کند و سپس تهدید کرده اگر نمی تواند این کار را انجام دهد، خود وارد عمل می شود. در نتیجه برای این که ایران، عراق و یمن را از یکدیگر جدا کند، این رفتارها را نشان می دهند. به آن ها می گویند در صورت حمله دخالت نکنید و به ایران می گویند ما مشکلی با مذاکره مستقیم نداریم. درواقع می خواهند مردم را به این موضوع که امکان مذاکره وجود دارد سوق دهند اما این سناریو همراه با همین پشت صحنه ای است که اشاره کردم. اسرائیل در دوره قبل متوجه شد که نباید اجازه دهد جبهه مقاومت متحدانه علیه اسرائیل حرکت کند، بلکه باید بین جبهه مقاومت اختلال ایجاد کند. به همین دلیل نیز، اسرائیل به ترتیب حزب الله، حماس، ایران و یمن را هدف قرار داد. چرا که اینگونه تصور می کرد که اگر این ها متحد عمل می کردند، شاید، وضعیت متفاوت می شد.»
وی افزود: «صحبت های اخیر گروسی و ترامپ در این راستا قابل تحلیل است که اگر حمله ای به حزب الله شد، ایران موضع انفعال گرفته و سکوت کند. اما سناریوی دوم می تواند این باشد که این موضوعات به یکدیگر ربطی ندارد و این ها تصور کرده اند می توانند از طریق فعال سازی اسنپ بک جامعه ایران را به هم بریزند و ناآرامی و ناهنجاری ایجاد کنند تا مردم از حکومت ناراضی شوند و عصبانیت به وجود بیاید. اما دیدند اتفاق خاصی رخ نداد. من انتظار دارم طی 2، الی 3 ماه آینده اگر کشور دچار تلاطم نشود، نه تنها حمله نکنند، بلکه به سمت مذاکره حرکت کنند. این که گروسی را جلو انداخته اند با این هدف است که از طریق وی ایران را به NPT متعهد نگه دارند.»
این عضو کمیسیون امنیت ملی در ادامه گفت: «ترامپ متوجه شده که از طریق جنگ نمی تواند ایران را به اطاعت وادار کند. اگر ایران حاضر به مذاکره شود مشخص می‌شود هدف آمریکا وقت گذرانی و فریب ایران است یا واقعا به مذاکره علاقه دارد. پیروزی ممدانی به عنوان یک شیعه نیز حائز اهمیت است. درست است که ممدانی به کلوپ همجنسگرایان و یهودیان سرکشی کرد اما وقتی از او درباره سفر به اسرائیل پرسیده شد، برخلاف همه هم مسلکان خود، از این سفر سر باز زد و گفت در نیویورک می‌مانم. نیویورک شهر ترامپ است و از این نظر، پاسخ ممدانی بسیار معنادار و مهم است.»
وی افزود: «ترامپ عادت کرده ابتدا در حمایت از اسرائیل حمله کند و سپس نقش میانجی را ایفا کند. درست است که وزیرامور خارجه چین از ایران تقاضای مذاکره داشت و مذاکره در شرایط فعلی خوب است، اما باید هشیار باشیم. این بار با دفعه قبل فرق می کند. دفعه پیش فکر می کردند حمله نظامی مساوی به خیابان ریختن مردم ایران است و دیدند که این اتفاق نیفتاد و ضایع شدند. در ضمن ایران در جنگ 12 روزه از شب پنجم تا دوازدهم درخشان ظاهر شد و بازدارندگی خود را به نمایش گذاشت.بنابراین ایران آمادگی تقابل نظامی را دارد هر چند که مذاکره بد نیست و اگر طرف غربی عادلانه مذاکره کند، وضعیت ایران باثبات است. بعید می دانم شاهد جنگ دیگری باشیم، مگر این که در ایران ناآرامی و بلبشوی جدی و یا اختلاف بین مردم و حاکمیت رخ دهد.»