نقش نیروهای تجدیدپذیر در تأمین امنیت انرژی ایران

 اسفندیار حقیقی- دیروز رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران (ساتبا) گفت:در آغاز مهر ماه ۱۴۰۴، ظرفیت کل نیروهای تجدیدپذیر کشور به ۲۵۵۵ مگاوات رسیده است و این خبر خوبی است.
برای غلبه بر چالش‌ انرژی در کشور و تحقق اهداف توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، چندین راهکار مطرح است، اولین قدم، توسعه زیرساخت‌ها برای استفاده بهینه از این منابع انرژی است، همچنین تخصیص زمین برای پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر، توسعه سیستم‌های ذخیره‌سازی و انتقال انرژی و تأمین منابع مالی از جمله این اقدامات هستند.
در سال‌های اخیر، افزایش تقاضا برای انرژی و کاهش ظرفیت‌های تولیدی، به ناترازی انرژی در ایران منجر شده است. به عنوان مثال، پیش‌بینی شده که کشور در سال آینده نیز با کسری برق مواجه می‌شود. این موضوع به‌ویژه در پیک مصرف تابستان و زمستان، چالش‌های گسترده‌ای را در تأمین برق پایدار به وجود می‌آورد.
علاوه بر آن، مشکل ناترازی گاز، به دلیل اولویت نداشتن تخصیص گاز به نیروگاه‌ها و صنایع عمده در فصل‌های سرد سال، یکی دیگر از معضلات جدی کشور است. معضلات زیست‌محیطی کشور به دلیل استفاده گسترده از سوخت‌های مایع برای جبران کمبود گاز در نیروگاه‌ها و افزایش آلودگی هوا ناشی از سوختن مازوت و گازوئیل هم روز‌به‌روز بیشتر می‌شود.
بر اساس آمار‌ها، مصرف برق خانگی از 50 هزار گیگاوات ساعت به 100 هزار گیگاوات ساعت رسیده است؛ این اطلاعات نشانگر رشد سریع و قابل‌توجه مصرف هستند. در بخش عمومی و تجاری هم برآورد رشد سالانه مصرف بین 5 تا 13 درصد بوده است؛ بنابراین در صورت عدم انجام اقدامات لازم جهت کاهش مصرف، پیش‌بینی می‌شود که در سال 1405 مصرف برق به 90 هزار مگاوات برسد و کشور با 30 هزار مگاوات ناترازی برق روبه‌رو ‌شود.
ایران با موقعیت جغرافیایی مناسب و داشتن بیش از 300 روز آفتابی در مناطق بیابانی و گسترده، از ظرفیت بالایی برای توسعه انرژی خورشیدی برخوردار است. مناطق بادخیز شمال شرقی و جنوب شرقی هم ظرفیت خوبی برای تولید انرژی بادی دارند.
منابع انرژی زمین‌گرمایی و زیست‌توده هم از دیگر ظرفیت‌های بالقوه کشور محسوب می‌شوند. اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر درباره نیروگاه‌های خورشیدی و بادی هستید؛ حتما دو مقاله «راهنمای جامع انواع نیروگاه‌های خورشیدی» و «راهنمای جامع انواع نیروگاه‌های بادی» را مطالعه کنید.
با وجود این ظرفیت‌ها، تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر هنوز به میزانی نرسیده که نقش اساسی در تأمین انرژی کشور ایفا کند. برای مقایسه، کشورهای اروپایی تا 50 درصد نیاز انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌کنند؛ در حالی که ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران در حدود 1100 مگاوات است. کشور برای دستیابی به اهداف بلندمدت و پایدار در زمینه تأمین انرژی باید سیاست‌های حمایتی، سرمایه‌گذاری و توجه بیشتری به این حوزه داشته باشد.
یکی از چالش‌های اصلی در مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، ناترازی مدیریتی و کمبود هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف دولتی است، پیرموذن با اشاره به این موضوع می‌گوید: تحقق اهداف مستلزم هماهنگی و توازن در تصمیم‌گیری‌ها است و گا‌هی ناترازی مدیریتی باعث کاهش کارایی، اثربخشی و عدم تأمین اهداف می‌شود، این ناترازی مدیریتی ممکن است موجب کندی در پیاده‌سازی پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌برداری از پتانسیل‌های موجود شود.
در کنار ناترازی مدیریتی، کمبود منابع مالی و عدم تأمین حمایت‌های قانونی برای سرمایه‌گذاران، از دیگر مشکلات جدی در مسیر توسعه این انرژی‌ها محسوب می‌شود. پیرموذن می‌گوید «در قانون سرمایه‌گذاری، مشوق‌ها به‌عنوان ابزاری برای جذب سرمایه‌گذاران و تشویق به سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها و صنایع مختلف در نظر گرفته می‌شوند و در شرایطی که در سطح کشور ناترازی انرژی مطرح است، حمایت از سرمایه‌گذاری در این حوزه توسط دولت ضروری است.»