زیرساخت‌های زیست بوم دیجیتال

 مهرسام امیدبخش- رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران با اشاره به اینکه ۶۷ میلیون نفر از خدمات پنجره واحد دولت الکترونیک استفاده می کنند، گفت: در ۶ ماهه دوم امسال بخشی از زیرساخت‌های زیست بوم دیجیتال آماده می شود.
زیست‌بوم دیجیتال به محیطی متشکل از تعاملات انسانی، ساختارها و داده‌ها در فضای دیجیتال گفته می‌شود. این مفهوم شامل بازیگران مختلفی مانند انسان‌ها، ماشین‌ها، ابزارها و نرم‌افزارها است که از طریق زیرساخت‌های دیجیتال با یکدیگر در ارتباط هستند. به بیان ساده‌تر، زیست‌بوم دیجیتال یک فضای پویا و در حال تکامل است که در آن افراد، سازمان‌ها و فناوری‌ها با یکدیگر تعامل دارند و تبادل اطلاعات و دانش صورت می‌گیرد.
این زیست بوم نوپدید، شامل مجموعه‌ای از فرآیندها، سرویس‌ها، داده‌ها و دستگاه‌ها (ساختار) پایه فناور است که با همکاری بین سازمان‌ها و شرکت‌ها ایجاد می‌شود. این مفهوم در واقع به عنوان یک رویکرد جدید در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات شناخته می شود که به منظور بهبود کارایی و کیفیت خدمات، افزایش تولید، بهبود روابطی بین سازمان‌ها و مشتریان، توسعه سیستم‌های پایدار، کاهش هزینه‌های تولید خدمات و همچنین بهبود محیط زیست به کار گرفته می‌شود.
زیست بوم دیجیتال شامل سه عنصر داده ها، دستگاه ها، سرویس‌ها که عناصر اصلی و مفهومی آن می باشد. عناصری که به عنوان اطلاعات ذخیره شده در فضای دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرند. داده ها مهم ترین وجه یک زیست بوم دیجیتال می‌باشد؛ که امروزه برای هرکاری در سطح جامعه مثل خدمات‌رسانی شهری، استفاده می‌شود. دستگاه‌ها نیز به عنوان واسطه بین انسان‌ها و داده‌ها عمل می‌کنند. همچنین سرویس‌ها نیز به عنوان نرم افزارها و سیستم‌هایی(یا ساختار) که برای پردازش داده‌ها و ارائه خدمات به کار می‌روند، شناخته می شوند. امروزه به عنوان یکی مهم ترین مفاهیم بنیادی برای فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به کار می‌رود.
پیشرفت تکنولوژی (فناوری) باعث احتیاج مبرم و مزمن افراد به این زیست بوم شده است؛ می‌توان از زیست بوم دیجیتال به عنوان یک رویکرد جدید در حوزه‌های مختلفی مانند صنعت، سلامت، حمل و نقل، کشاورزی و ... استفاده کرد و کمک گرفت. در صنعت نیز به عنوان روشی برای بهبود تولید و افزایش کارایی، در حوزه سلامت به عنوان روشی برای ارتقای خدمات به بیماران و کاهش هزینه‌های درمان، در حوزه حمل و نقل برای بهبود ترافیک، در حوزه مدیریت شهری برای کاهش معضلات اجتماعی، در حوزه محیط زیست برای کاهش آلودگی هوا و در حوزه کشاورزی به عنوان روشی برای بهبود عملکرد کشاورزی و افزایش تولید محصولات دامی و زراعی استفاده می‌شود.
ایران پس از انقلاب اسلامی بنا به دلایل و بهانه های مختلف در معرض تحریم های یک جانبه آمریکا و شورای امنیت سازمان ملل و اتحادیه اروپا نیز قرار گرفت. تحریم های اعمال شده علیه ایران از جنبه های مختلف بر کشور اثرگذار بوده که بسیاری از این اثرات توسط محققان مختلف در داخل و خارج کشور مورد ارزیابی قرارگرفته است. نتایج این ارزیابی ها نشان می دهد که علی رغم قدمت تحریم ها در کشور، متأسفانه هنوز از فرصت های ایجادشده فراروی مؤسسات و شرکت های دانش بنیان برای تقویت بنیه اقتصادی و مقابله با تحریم استفاده مناسبی نشده است؛ علاوه بر این کشور ما علی رغم حجم بالای پژوهش های دانشگاهی که خروجی آن در تعداد انتشارات علمی قابل مشاهده است، به دلیل ضعف ساختاری در تحقیقات کاربردی و صنعتی و عدم توانمندی در تبدیل این تحقیقات به محصولات فناورانه نسبت به کشورهای رقیب در منطقه جایگاه مناسبی ندارد. تحریم های اعمال شده، به سه طریق می توانند دارای اثرات منفی بر توسعه فناوری در ایران باشند:
اثرات مستقیم بر فناوری های خاص: تحریم هایی که مستقیماً بخش های صنعتی خاصی را هدف قرار داده اند مانند فناوری های تسلیحاتی یا دوگانه همچون فناوری هسته ای؛
اثرات غیرمستقیم بر فضای کسب وکار شرکت های دانش بنیان: تحریم های سرمایه گذاری، بانکی، اعتباری، ارزی و… که با تیره کردن فضای کسب وکار و افزایش خطرپذیری، رقابت پذیری شرکت های داخلی را کاهش می دهند؛
اثرات یخ زدگی فضای عمومی: منظور از یخزدگی، آثار سوء ناشی از فضای امنیتی ملتهب شکل گرفته علیه ایران در کشورهای غربی به واسطه تحریم ها است.
تحریم ها علاوه بر اثرات منفی، می تواند دارای اثرات مثبت هم باشد که ازجمله می توان به تقویت روحیه خودباوری و خوداتکائی، کاهش رقابت با شرکت های بزرگ و چندملیتی و همچنین افزایش نوآوری به دلیل محدودیت ها اشاره کرد.