چرخه معیوب امنیت شهری

  کیومرث بیرقی- اتاق امن یا پناهگاه، فضایی تقویت شده در داخل یا خارج از خانه است که برای محافظت در برابر خطرات خارجی طراحی شده است. این اتاق باید مقاوم، قابل دسترس، و مجهز به امکانات ضروری برای بقا در مدت زمان کوتاه یا میان مدت باشد. هدف اصلی اتاق امن، فراهم کردن محیطی امن برای افراد تا زمانی که خطر رفع شود یا کمک برسد. وزیر راه و شهرسازی تاکید کرده است که در تهیه طرح‌های جامع، ملاحظات پدافند غیرعامل رعایت و دقت شود تا مراکز جمعیتی و مسکونی در کنار مراکز پرخطر نباشد. فرآیند ساخت و ساز در ساختمان‌های بلند بازنگری شود و موضوعاتی مانند پناهگاه و حفظ امنیت مردم در نظر گرفته شود.
پناهگاه مکانی است مقاوم برای حفاظت افراد و/یا اشیاء ارزشمند در برابر آسیب‌های ممکن در برابر بمباران بمب های سقوطی، توپخانه، سایز حملات یا بلایای طبیعی. پناهگاه‌ها معمولاً زیر زمین ساخته می‌شوند ولی پناهگاه‌های سطحی مانند سنگرها عمدتا روی زمین ساخته می شوند. در زمان جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم از پناهگاه‌های بسیاری استفاده می‌شد.
این سازه‌ها به‌طور گسترده‌ای در جنگ جهانی اول، جنگ جهانی دوم و دوران جنگ سرد برای تأسیسات تسلیحاتی، مراکز فرماندهی و کنترل، و انبارها مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین، پناهگاه‌ها می‌توانند به‌عنوان محافظ در برابر گردباد نیز به کار روند.
پناهگاه‌های سنگری، سازه‌های بتنی کوچکی هستند که بخشی از آن‌ها درون زمین حفر شده است. بسیاری از تأسیسات توپخانه‌ای، به‌ویژه توپخانه‌های ساحلی، به‌طور تاریخی با سیستم‌های گسترده‌ای از پناهگاه‌ها محافظت می‌شده‌اند. پناهگاه‌های صنعتی رایج شامل سایت‌های معدن، مناطق ذخیره‌سازی مواد غذایی، محل دفن مواد، ذخیره‌سازی داده‌ها و گاهی محل سکونت هستند. وقتی خانه‌ای با هدف داشتن پناهگاه ساخته می‌شود، مکان معمول برای آن یک حمام زیرزمینی تقویت‌شده با پوسته‌های پلاستیکی تقویت‌شده با الیاف است. پناهگاه‌ها موج انفجار ناشی از انفجارهای نزدیک را منحرف می‌کنند تا از آسیب به گوش و اندام‌های داخلی افرادی که در پناهگاه پناه گرفته‌اند جلوگیری شود. پناهگاه‌های هسته‌ای همچنین باید قادر به مقابله با فشار منفی‌ای باشند که چند ثانیه پس از عبور موج شوک باقی می‌ماند، و نیز باید از ورود پرتوهای رادیواکتیو جلوگیری کنند.
دربسیاری موارد تونل‌های شهری یا بخش‌هایی از مسیرهای زیرزمینی مترو به نوعی ساخته می‌شوند تا مقاوم بوده و بتوان در صورت لزوم از آن‌ها به عنوان پناهگاه استفاده کرد. پناهگاه‌ها، ازجمله تونل‌های شهری و مترو به عنوان حفاظ در برابر زمین لرزه در بسیاری رسانه‌ها مورد بحث هستند ولی از آنجا که وقوع زمین لرزه تا امروز قابل پیش‌بینی دقیق نیست، اینست که پناهگاه در بهترین وجه می‌تواند در صورت واکنش بسیار سریع در برابر پس لرزه‌های احتمالی حفاظت دهد.
ساختن پناهگاه در برخی کشورها الزام قانونی دارد و در قالب قوانینی چون دفاع غیرنظامی تعریف می‌شود. یکی از این کشورها سوئیس است که در مقایسه با جمعیت این کشور٫ دارای بیشترین تعداد پناهگاه در دنیاست. سوئیس با جمعیت ۷٫۶۰۰٫۰۰۰ نفری و تعداد ۳۰۰٫۰۰۰ پناهگاه رسمی (در سال ۲۰۱۱) در واقع مکان پناه برای ۸٫۶۰۰٫۰۰۰ نفر در اختیار دارد.
الزام ساخت اتاق‌های امن یا پناهگاه؛ درسی از جنگ که نباید فراموش شود
درحالی‌که طی سال‌های گذشته در ادوار مختلف موضوع ساخت پناهگاه یا اتاق‌های امن برای در امان ماندن از مخاطرات طبیعی همچون زلزله، یا مخاطرات انسان ساز همچون جنگ بارها و بارها مورد تاکید قرار گرفت، اما این مساله مهم هیچ‌گاه رنگ و بوی اجرایی به خود نگرفت و در گذر ایام به فراموشی سپرده شد؛ امری که اهمیت آن در جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی علیه کشورمان بار دیگر خودنمایی کرد.  بامداد جمعه (۲۳ خرداد ۱۴۰۴) در پی حمله تروریستی رژیم صهیونیستی به ایران جمعی از فرماندهان ارشد نظامی، دانشمندان و افراد غیر نظامی به شهادت رسیدند و به این ترتیب جنگ تحمیلی آغاز شد. ایالات متحده آمریکا نیز بامداد روز یکشنبه (یکم تیرماه) به سه مرکز هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان تجاوز کرد.
بعد از ۱۲ روز تجاوز دشمن به کشورمان و پاسخ‌های کوبنده نیروی مسلح ایران به شرارت‌های آن، از صبح سه‌شنبه (سوم تیرماه) رژیم صهیونی مجبور به پذیرش آتش‌بس شد.
تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک ایران اسلامی و جنگ ۱۲ روزه، با سربلندی مردم و نیروهای مسلح کشورمان پایان یافت، جنگی که دشمن صهیونی بر ما تحمیل کرد اما بار دیگر اتحاد و همدلی مردم ایران را به نمایش گذاشت و همین یکدلی و انسجام، پیروزی را برای ایران رقم زد.
یکی از مسائلی که در ایام جنگ ۱۲ روزه تحمیلی رژیم صهیونی علیه کشورمان خودنمایی کرد، لزوم پناه بردن مردم در زمان وقوع حملات هوایی به اماکن امن است. اماکنی که ضمن القای احساس امنیت به افراد و خانواده‌ها، از امکانات حداقلی برای سپری کردن دقایق و ساعات برخوردار باشد و مردم بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن خود را به این مناطق برسانند.
همچنین تجربه برخی کشورها درخصوص ساخت اتاق‌های امن در منازل مسکونی نیز از آن دست طرح‌هایی است که می‌تواند مورد تدقیق قرار بگیرد.
به نظر می‌رسد ساخت این اماکن امن و پناهگاه‌ها، نه فقط در زمان بروز حوادث انسان ساز همچون جنگ، بلکه در شرایط طبیعی کشورمان که منطقه‌ای لرزه‌خیز محسوب شده و طی سال‌های گذشته همواره مسئولان امر امکان وقوع زلزله را در شهری همچون تهران و دیگر مناطق بارها و بارها هشدار داده‌اند، امری واجب و لازم است.
موضوعی که گرچه طی سال‌های گذشته در ادوار مختلف بارها و بارها مورد تاکید قرار گرفت، اما هیچ‌گاه رنگ و بوی اجرایی به خود نگرفته و در گذر ایام به فراموشی سپرده شد.
در این رابطه مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران به تازگی گفته است: ساختمان‌هایی که تعداد واحدهای آنها از یک حدی بیشتر است، مثلا ۵۰ واحد، حتما باید پناهگاه امن داشته باشند با امکاناتی که مردم بتوانند در آن زندگی کنند.
وی از تهیه طرحی در این زمینه برای ارایه به صحن شورای شهر تهران خبر داده و تاکید کرده است: در این طرح پیشنهاد شده پارکینگ‌هایی که سه طبقه یا بیشتر هستند، در شرایط غیرعادی به‌عنوان پناهگاه مورد استفاده قرار گیرند.
در این زمینه عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اظهار داشت: در زمان هشت سال دفاع مقدس و جنگ با رژیم بعث عراق که حملات هوایی به تهران و دیگر شهرها را شاهد بودیم، موضوع پناهگاه‌سازی در کشور مطرح شد؛ طرحی که مسئولان عنوان می‌کردند، یک طرح موقت نیست و باید استمرار داشته باشد.
علی بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه در پدافند غیرعامل یک نکته اساسی حفظ امنیت و جان ساکنان شهرهاست، گفت: متاسفانه پس از پایان جنگ تحمیلی که احساسات فروکش کرد، شاهد فراموشی این اقدام بودیم؛ به عبارتی بر این باورم که رفتارهای ما، رفتارهای ریشه‌دار، برپایه یک برنامه منظم، محکم و لازم الاجرا نیست.
وی افزود:‌ پس از آن با وقوع زلزله بم، تب ساخت اتاق ایمن در کشور بالا گرفت. به عبارتی این طور عنوان می‌شد که با توجه به اینکه ساخت ساختمان‌های مقاوم هزینه‌بر است، دست‌کم احداث یک اتاق ایمن که فاقد آوار بوده و امکان صیانت از جان انسان ها را داشته‌باشد، در دستور کار قرار گیرد؛ در این موضوع نیز شاهد بودیم با خوابیدن موج هیجانات و احساسات، این امر به فراموشی سپرده شد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی خاطرنشان‌کرد:‌ طی ۱۲ روز جنگ تحمیلی رژیم صهیونی، جای خالی چنین پناهگاه‌ها و اتاق‌های امنی در شهرها و مناطق مختلف کشور احساس شد.
بیت اللهی تاکید کرد:‌ در اهمیت این موضوع کسی شک و تردید ندارد، اما در جدیتِ اجرای این طرح‌ها با گذشت زمان باید مقاومت کرد.
وی ابراز امیدواری کرد درس‌هایی که از این جنگ آموختیم به باد فراموشی سپرده نشود و معتقدم علاوه بر موضوعات مرتبط با جنگ و دفاع و پدافند غیرعامل، چنین پناهگاه‌ها و اتاق های امنی برای مخاطرات طبیعی همچون زلزله در کشور لرزه‌خیزی همچون ایران مورد نیاز است.
بیت اللهی یادآور شد: در زمان جنگ تحمیلی هشت ساله، دستگاه‌هایی همچون وزارت کشور، وزارت دفاع، وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن هر یک حسب مورد به عنوان مسئول معرفی می‌شدند، اما از آنجایی که هیچ‌گاه این برنامه اجرایی نشد، متولی آن هم نامشخص ماند.
ساخت پناهگاه‌ها یا اتاق‌های امن باید از نظر قانونی الزام آور شود
وی اظهار داشت: از منظر مدیریت بحران، دستگاه‌هایی همچون وزارت کشور، سازمان مدیریت بحران، سازمان پدافند غیرعامل و شهرداری‌ها در ساخت پناهگاه‌ها می‌توانند مسئولیت بر عهده بگیرند، اما به لحاظ قانونی باید این مهم الزام آور شود.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تاکید کرد: موضوع اصلی، عدم وجود قانون مشخص در زمینه احداث اتاق‌ها و ساختمان‌های امن و پناهگاه‌هاست و هیچ قانون مشخص و معین و قابل اندازه‌گیری در این زمینه نداریم.
وی گفت: در این زمینه شاید نیازی به قانون مجلس هم نباشد و حتی مصوبه دولت هم می‌تواند کافی باشد. در هر حال از آنجایی که این امر مهم، یک موضوع مستمر و زمان‌بر است، باید بر اساس قانون یا مصوبه دولت شکل بگیرد تا لازم الاجرا باشد و پس از آن بتوان دستگاه‌های متولی، ناظران، پیمانکاران و ... کار را مشخص کرد.
بیت‌اللهی با اشاره به قابل هشدار بودن برخی مخاطرات در کشور و فرصت زمانی برای افراد به‌منظور رسیدن به جاهای امن، گفت: در چنین شرایطی، از نظر اقتصادی و مهندسی ساخت پناهگاه‌ها به صرفه‌تر و موجه‌تر است؛ زیرا اماکنی عمومی بوده و هزینه‌های ساخت آنها کمتر خواهد بود.
وی اظهار داشت: برای شرایط جنگی، ساخت پناهگاه‌های چندمنظوره دارای توجیه است. همچون توسعه ایستگاه‌های زیرزمینی مترو (البته اگر با این دیدگاه احداث شوند) که امکان تامین امنیت، بهداشت، جمعیت‌پذیری و ... در آنها فراهم خواهد بود، می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: پناهگاه‌ها می‌توانند برخی امکانات زیرسطحی را در خود داشته باشند و در شرایط ضروری جنگی نیز مورد استفاده قرار بگیرند، همچنین در زمان وقوع زلزله یا وقوع پس‌لرزه‌ها قابل استفاده باشند.
وی همچنین با اشاره به ساخت اتاق‌های امن که در بسیاری کشورها نیز شاهد احداث آنها هستیم، یادآور شد: این اتاق‌ها فاقد آوار بوده و با دیوارهایی مستحکم با هدف سپری کردن ساعات و حتی روزهای بحرانی ساخته می‌شوند.
بیت‌اللهی گفت: این طرح باید ابتدا از نظر سازمان نظام مهندسی ساختمان مورد تایید قرار گیرد تا پس از آن بخشی از ساختمان در هر واحد به آن اختصاص داده شود. کارکرد این اتاق‌های امن در زمان وقوع زلزله و حوادث غیرمترقبه، ناگهانی و بدون هشدار اولیه است که افراد باید بتوانند در همان ثانیه‌های نخست عکس‌العمل نشان دهند.
وی در پایان تاکید کرد: ساخت اتاق‌های امن یا پناهگاه‌ها در هر صورت امری اجتناب‌ناپذیر و الزامی و در عین حال مفید است تا بتوان در زمان وقوع بحران‌هایی همچون زلزله، جنگ و ... کمک‌حال مردم باشد.
کاهش تلفات با اتاق امن
بطور کلی ساختمانهای موجود در کشور را به سه دسته زیر می توان تقسیم کرد:
الف) ساختمانهایی که دارای اسکلت نیست.
این دسته از ساختمانها دارای سیستم دیوار باربر خشتی و یا آجری است که در برابر زلزله های نسبتا شدید مقاوم نیستند و در هنگام وقوع زلزله، ساکنان آنها به علت ریزش آوار در امان نخواهند بود.
ب) ساختمانهایی که دارای اسکلت فلزی و یا بتنی است ولی برای نیروهای افقی ناشی از زلزله محاسبه نشده اند.
این قبیل ساختمانها در صورت اجرای صحیح اسکلت و یکپارچگی سقفها در برابر زلزله های با بزرگی کم و متوسط تا حدی مقاومت می نمایند و خسارت های وارد بر آنها کمتر باعث آسیب دیدگی ساکنان آنها می شود. البته در این نوع ساختمانها باید ایمن سازی محیط داخلی ساختمان و یا به عبارتی مبلمان آن به نحوی باشد که در اثر حرکتهای ناشی از زلزله، آسیبی از طرف آنها به ساکنان وارد نشود.
ج) ساختمانهای ساخته شده با اسکلت فلزی یا بتنی که برای نیروهای افقی ناشی از زلزله محاسبه شده اند.
این دسته از ساختمانها در مقابل نیروهای جانبی ناشی از زلزله پیش بینی شده توسط آئین نامه 2800 مقاومت می نمایند. اصولأ چنین ساختمانهایی، در صورت اجرای صحیح نیازی به مقاوم سازی ندارد ولی باید مبلمان داخلی ساختمان به نحوی باشد که در اثر تکانهای شدید، آسیبی از این بابت به ساکنان آن وارد نگردد.
روش های موجود ایمن سازی ساختمانها در برابر زلزله
همانگونه که قبلاً عنوان شد بخش قابل توجهی از ساختمانهای کشور مقاومت لازم را در برابر زلزله های شدید ندارند. بطور کلی جهت ایمن سازی این نوع ساختمانها، دو راه حل کلی زیر وجود دارد:
الف) تخریب و بازسازی اصولی و مطابق ضوابط و آئین نامه ها
ب)مقاوم سازی این نوع ساختمانهابدون تخریب آنها
قطعاً از نظر مدیریت شهری که علاوه بر ایمن سازی بافتهای مسکونی در برابر زلزله، دیگر معیارها از قبیل شهرسازی، اصلاح بافتهای مسکونی، استفاده از مصالح نوین و استاندارد، اصلاح ساختار ترافیک، استفاده بهینه از انرژی و خدمات رسانی استاندارد نیز مهم هستند روش الف راه حل اصولی و نهایی جهت حل مشکل است. لیکن همانطور که قبلاً عنوان شد اجرای این روش به طور کامل به چند دهه زمان نیاز دارد و به عبارت دیگر راه حل بلندمدت است ودرکوتاه مدت مشکل را حل نمی نماید.
اما در خصوص روش ب، تاکنون محافل مختلف علمی و اجرایی، نظرات کارشناسی متعددی مطرح نموده اند و حتی روشهایی عملی نیز برای انجام این کار ارائه کرده اند. اما بدلیل عدم صرفه اقتصادی (روش ب)دربافتهای فرسوده تاکنون توفیق جامعی در این روش نیز مشاهده نشده است. حتی در ساختمانهای دولتی که طرح مقاوم سازی بعنوان یک سر فصل اجباری برای مدیران آنها طرح شده است نیز موفقیت قابل توجهی مشاهده نشده است. علت این امر را می توان پر هزینه بودن، گاهی غیر عملی بودن، طولانی بودن زمان اجرا و عدم وجود متخصص کافی عنوان کرد.
بدین ترتیب مشاهده می شود که هیچ یک از روشهای دوگانه فوق مسئله ایمن سازی واحدهای مسکونی در برابر زلزله را در حال حاضر حل نکرده است.
طرح اتاق امن
اتاق امن مربوط به ساختمان های قدیمی موجود در بافت های فرسوده است. این ساختمان ها عموماً دارای سیستم دیوار باربر بدون کلاف های قائم و افقی هستند که تخریب آنها در زمان وقوع زمین لرزه های ویرانگر، قطعی است.
در این روش بخشی از ساختمان که امکان حضور ساکنان در هنگام وقوع زلزله در آن فراهم است توسط ساخت و نصب یک سازه مقاوم، ایمن سازی می شود. نقش این سازه آن است که در هنگام بروز زلزله و در زمانی که ساختمان شروع به تخریب می کند از ریزش آوار به داخل محدوده امن جلوگیری می نماید و در واقع یک منطقه حفاظتی جهت مراقبت از جان ساکنان ایجاد می کند. منطقی است که یک یا دو اتاق که اعضاء خانواده حضور بیشتری در شبانه روز در آنها دارند به این امر اختصاص داده شود. البته در هنگام وقوع زلزله، معمولاً از زمان شروع لرزش تا تخریب، فرصت حیاتی (چند ثانیه) جهت انتقال ساکنین از نقاط دیگر ساختمان به داخل اتاق امن وجوددارد.
در این طرح یک قاب فلزی در داخل هر طبقه از این نوع ساختمانها پیش بینی شده است تا پس از وقوع زلزله و تخریب ساختمان، آوار بر سر افراد فرو نریزد. استفاده از این قاب ها در ساختمانهای تا سه طبقه پیش بینی شده است و روش کار به این صورت است که مطابق شکل یک این قاب ها در هر طبقه بر روی قاب طبقه زیرین خود قرار می گیرند تا این ساختمانها در زمان زلزله و همچنین پس لرزه ها دارای استحکام لازم جهت پیش گیری از صدمات جانی باشند. در طرح حاضر هیچگونه تغییری در ساختمان اصلی ایجاد نمی شود و فقط در داخل بخشی از آن یک قاب فلزی باربر قرار می گیرد. نحوه عملکرد این قاب به این صورت است که پس از وقوع زلزله و تخریب ساختمان، آوار بر سر افراد فرو نمی ریزد و بر روی این سازه جای می گیرد و همانطور که قبلا عنوان شد این سازه در برابر پس لرزه های متعارف هم مقاوم است
 مزایای اتاق امن
در صورت اجرای این طرح از به وقوع پیوستن یک فاجعه انسانی در زمان زلزله جلوگیری می شود و میزان تلفات ناشی از آن تا حد زیادی کاهش می یابد. هزینه اجرای این طرح و ایمن سازی بخشی از یک طبقه از ساختمان بسیار معقول است و در شرایط فعلی کمتر از پانصد هزار تومان تخمین زده می شود. در این طرح از یک سیستم کاملاً پیش ساخته استفاده شده است و کلیه جوش های اصلی در کارخانه و تحت نظارت دقیق انجام می شوند و فقط جوش های دارای درجه دوم اهمیت ،هنگام نصب اجرا می گردند.
سرعت اجرای این طرح بسیار زیاد است و نصب کامل هر قاب در محل مورد نظر کمتر از یک روز طول می کشد. این طرح انعطاف پذیراست.بدین معنی که قابلیت انطباق با ساختمانهای متفاوت رادارد.
قابلیت مخفی کردن قاب بااستفاده از طرحهای متنوع معماری وجود دارد.
در ضمن لازم به توضیح است که در این طرح فرضیات اولیه زیر مد نظر بوده‌اند:
الف- ابعادمناسب جهت اتاق امن در پلان حدود 4×3مترمربع است.
ب- بار وارد بر اتاق امن در زمان تخریب ساختمان به ترتیب در صورت قرارگرفتن یک، دو و سه سقف بر روی آن برابر ده، بیست و سی تن خواهد بود. تقریبا تمام ساختمان های موجود در مناطق فرسوده مشمول این قاعده می شوند.
پ- سیستم باربر جانبی در زمان پس لرزه ها، قاب خمشی فولادی است.
ت- کلیه عملیات اجرایی تحت نظارت بسیار دقیق انجام می شوند و کلیه جوش های اصلی مربوط به اتصالات تیر به ستون توسط آزمایش های مافوق صوت و یا پرتو نگاری کنترل می گردند.
با انجام یک سری تحقیقات بر روی سازه های فلزی، می توان بدون افزایش وزن قابل توجه در فولاد صرفی، قدرت باربری آنها را به شدت افزایش داد.
انجام جوشکاری بی مورد در محلهای غیر ضروری، باعث کاهش قدرت باربری سازه می شود.لذا بایدصرفا"جوشکاری های توصیه شده درطرح اجراگردد. استفاده از دستک، قدرت باربری جانبی سازه را به مقدار قابل توجهی بالا می برد. با انتخاب جزئیات مناسب در اتصالات می توان انعطاف پذیری سازه را افزایش داد.
توصیه ها:
ستونهای اتاق امن درطبقات مختلف تا حدامکان در امتدادیکدیگرقرارگیرند.
برروی اتاق امن دولایه توری دارای میلگرد به قطرچهارمیلیمترکه دارای فاصله چشمه های پنج سانتی‌متراست قرارگیرد.درزاین توری های ردیف اول ودوم نبایددرامتداد هم باشند.فاصله خال جوش های اتصال توریهابه تیرهای سقف برابر بیست سانتیمتر است.
بر روی توری هایک لایه فوم ازجنس پلی استایرن قرارداده شود.حداقل ضخامت این فوم برابر دو سانتیمتر است.
به ساکنین منزل آموزش داده شودکه درهنگام وقوع زلزله درقسمت های میانی اتاق بایستند و از نزدیک شدن به دیواره های اتاق پرهیزنمایند.
به خانواده هاتوصیه می شود در هنگام وقوع زلزله که معمولا"چندثانیه قبل ازشروع بایک صدای مهیب همراه است باسرعت به داخل اتاق امن بروند و در قسمت میانی اتاق (تاپایان زلزله) درکنار هم بایستند. پس از زلزله درصورت امکان اتاق امن راترک نموده و به فضای باز و دور از ساختمانهای در حال ریزش مستقر شوند. ازچیدن وسائل بزرگ وسنگین نظیرکتابخانه وکمددرون اتاق امن اجتناب شود.
ازنصب وسائلی که درهنگام زلزله امکان سقوط آنهاوجود دارد(دراتاق امن) پرهیزشود.
نصب اتاق امن در شهر های کوچک وروستاها بدلیل روند کند نوسازی توصیه میشود.
کارشناسان شهرداری تأکید کردند که اتاق امن جایگزین طرح نوسازی بافت های فرسوده نبوده و قطعا کماکان مهمترین رویکرد برای کاهش خطر زلزله در شهر نوسازی این بافتها و مقاوم سازی ساختمان های جدید است، اما برای ایمنی ساختمان های موجود و بافت هایی که عجالتا امکان بازسازی ندارند، طرح اتاق امن طراحی و پیشنهاد شده است
طرح «اتاق امن» به عنوان یک پروژه ملی در کشور زلزله خیز ایران می تواند در تمامی مناطق کشور به ویژه در مناطقی که ساختمانها اغلب بلند مرتبه نبوده و تا سه طبقه هستند و نیز از نظر اقتصادی امکان نوسازی و مقاوم سازی سریع بافت های مسکونی وجود ندارد، مورد استفاده قرار گیرد.
دیدگاه طراحان در این روش، صیانت وحفاظت از جان شهروندان در هنگام وقوع زلزله است باتاکید براین نکته که ساختمان فرسوده درهنگام وقوع زلزله محکوم به تخریب است.در واقع در این طرح از ایده سنگر برای حفظ جان ساکنین در  برابر آوار استفاده شده است و سیستمی تعبیه گردیده است که در صورت تخریب ساختمان، آوار بر روی آن جای گیرد و بر سر افراد فرو نریزد. جهت کاهش هزینه ها نیز می توان صرفا بخشی از هر ساختمان را ایمن نمود و نیازی به نصب این سیستم در کل بنا نیست.
انتخاب مکان مناسب برای اتاق امن
انتخاب مکان مناسب برای اتاق امن یکی از مهم ترین مراحل طراحی است. در زیر نکات کلیدی برای انتخاب مکان آورده شده است:
موقعیت داخلی یا زیرزمینی:
اتاق های زیرزمینی (مانند زیرزمین یا سرداب) به دلیل قرار گرفتن در عمق زمین، مقاومت بیشتری در برابر انفجارها دارند. اگر زیرزمین در دسترس نیست، اتاقی در مرکز خانه، دور از پنجره ها و دیوارهای خارجی، انتخاب بهتری است.
دسترسی آسان:
اتاق امن باید به سرعت قابل دسترس باشد، به ویژه در شرایط اضطراری. مسیرهای دسترسی باید عاری از موانع باشند.
دیوارهای مقاوم:
دیوارهای بتنی تقویت شده یا مصالح مقاوم در برابر انفجار (مانند فولاد) برای ساخت اتاق امن ایده آل هستند. اگر امکان بازسازی وجود ندارد، از دیوارهای داخلی با حداقل نقاط ضعف استفاده کنید.
تهویه مناسب:
اتاق باید دارای سیستم تهویه باشد تا از تجمع دی اکسید کربن یا کمبود اکسیژن جلوگیری شود.
ابعاد مناسب:
فضای اتاق باید به اندازه ای باشد که تمام اعضای خانواده بتوانند به راحتی در آن جای گیرند. حداقل فضای پیشنهادی ۱ متر مربع به ازای هر نفر است.
طراحی و چیدمان اتاق امن
چیدمان اتاق امن باید به گونه ای باشد که هم کاربردی باشد و هم آرامش روانی افراد را حفظ کند. در ادامه، ایده هایی برای چیدمان ارائه شده است:
۱. تقویت سازه
درب مقاوم:درب اتاق امن باید از جنس فولاد یا مواد ضدگلوله باشد و دارای قفل های محکم و چندگانه باشد.
دیوارها و سقف:استفاده از بتن مسلح، پانل های ضدگلوله، یا لایه های اضافی عایق برای افزایش مقاومت.
پنجره ها:در صورت وجود پنجره، باید با صفحات فلزی یا شیشه های ضدگلوله پوشانده شوند. بهتر است اتاق امن بدون پنجره باشد.
۲. فضای داخلی
تخت یا تشک های تاشو:برای صرفه جویی در فضا، از تخت های تاشو یا تشک های قابل جمع شدن استفاده کنید. این امکان را فراهم می کند که افراد بتوانند استراحت کنند.
قفسه های ذخیره سازی:قفسه های دیواری یا جعبه های چندمنظوره برای ذخیره مواد غذایی، تجهیزات پزشکی، و وسایل ضروری.
نورپردازی:استفاده از چراغ های LED با باتری یا ژنراتور برای روشنایی در صورت قطع برق.
فضای نشیمن:چند صندلی تاشو یا کوسن برای نشستن و ایجاد حس راحتی.
۳. سیستم های پشتیبانی
تهویه و فیلتراسیون هوا:نصب سیستم های تهویه با فیلترهای HEPA برای جلوگیری از ورود گازهای سمی یا گردوغبار.
برق اضطراری:ژنراتورهای کوچک یا باتری های قابل شارژ برای تأمین برق وسایل ضروری.
سیستم دفع فاضلاب:توالت شیمیایی قابل حمل یا کیسه های مخصوص دفع زباله انسانی.
امکانات ضروری برای اتاق امن
برای بقا در شرایط جنگی، اتاق امن باید مجهز به امکانات زیر باشد:
۱. ذخیره مواد غذایی و آب
آب آشامیدنی:حداقل ۴ لیتر آب به ازای هر نفر در روز برای مدت حداقل ۷۲ ساعت (ترجیحاً ۲ هفته). از بطری های مهر وموم شده یا مخازن تصفیه شده استفاده کنید.
مواد غذایی غیرفاسدشدنی:کنسروها، غذاهای خشک (مانند برنج، ماکارونی)، بیسکویت های مغذی، و مواد غذایی با ماندگاری بالا. غذاهایی را انتخاب کنید که نیاز به پخت وپز نداشته باشند.
وسایل آشپزی:اجاق گاز کوچک قابل حمل، کبریت ضدآب، و ظروف یک بارمصرف.
۲. تجهیزات پزشکی
جعبه کمک های اولیه:شامل باند، گاز استریل، ضدعفونی کننده، داروهای مسکن، و داروهای تجویزی برای بیماری های مزمن.
تجهیزات اضطراری:ماسک تنفسی، دستکش لاتکس، و قیچی پزشکی.

پناهگاه‌هایی متفاوت در دل جنگ!
این روزها که اضطراب جنگ پس از آتش بس به واسطه حمله وحشیانه رژیم صهیونیستی به مناطق مسکونی شهرهای مختلف بر فضای اجتماعی سایه انداخته، یکی از چشمگیرترین واکنش‌های فرهنگی جامعه، نه در خیابان‌ها که درون خانه‌ها اتفاق افتاده است. سکوتی که به‌ ظاهر بر شهرها حاکم شده، در بسیاری از خانه‌ها به صدای ریختن چای، بوی غذای خانگی و گفت‌وگوی چند نسل در یک خانه تبدیل شده که نشان دهنده بازگشت به فرم‌های قدیمی‌ زندگی جمعی است.
با آغاز تهدیدهای امنیتی و دورکاری بخشی از نهادها و ادارات، بسیاری از خانواده‌ها تصمیم گرفتند به خانه‌ی مادری، ویلای خانوادگی یا روستای اجدادی پناه ببرند. رفتنی که البته از ترس نبود و بیشتر از جنس بازگشت بود؛ بازگشت به مکانی که پیش‌تر هم در بحران‌ها معنا پیدا می‌کرد. خانه‌هایی که سال‌ها به واسطه سر و سامان گرفتن بچه‌ها و رفتنِ هر کدام سر خانه و زندگی خود، ساکت بودند و معمولا در ایام نوروز یا شادی و عزا شلوغ می‌شدند؛ این‌بار در سایه جنگ دوباره شلوغ شده و به پناهگاهی معنوی برای هر یک از اعضای فامیل تبدیل شدند. مادرانی که مدت‌ها تنها غذا می‌خوردند، حالا برای چند نسل غذا می‌پزند. سفره‌ای که سال‌ها کوچک شده بود، بزرگ شده و دورش دوباره پر شده از صدا، دست و دوره کردن خاطرات خوش گذشته...
شام‌های دسته‌جمعی، بازی‌های خانوادگی، تماشای دسته‌جمعی سریال‌ها و حتی مرور آلبوم‌ عکس‌های قدیمی همه کارهایی‌اند که اغلب به واسطه شلوغی زندگی روزمره فراموش شده بودند، اما حالا با قدرتی تازه در خانه مادربزرگ یا ویلاهای اجاره‌ای، زیر سایه جنگ تحمیلی رونق گرفته‌اند.
مهمانی بدون مناسبت
یکی دیگر از نشانه‌های واضح این بازگشت فرهنگی، افزایش تماس‌ها و دیدارهای خانوادگی و دوستانه بدون مناسبت رسمی یا دعوت قبلی است. افرادی هم که در شهر خودشان مانده‌اند، در این روزها نه برای جشن یا سوگواری، بلکه برای باهم بودنِ بیشتر به هم سر می‌زنند.
بعضی دیدارها از سرِ پناه گرفتن است، بعضی دیگر از سر دلتنگی و برخی فقط چون زمان بیشتری در اختیار است. مهمانی‌هایی شکل گرفته‌اند که نه لباس رسمی می‌خواهند، نه شام مفصل؛ مهمانی‌هایی که دلت را گرم و چای‌ات را سرد می‌کند!
یک خانه‌نشینی متفاوت
اگرچه دسترسی به اینترنت بین‌المللی در بیشتر نقاط ایران قطع شده و همین امر هم دسترسی به اخبار لحظه‌ای جنگ را با دشواری همراه کرده است اما در سمت مقابل این اتفاق نه‌تنها باعث گسست اجتماعی نشده، بلکه به شکلی غیرمنتظره، فرصت شکل‌گیری ارتباط‌های مستقیم‌تر و پررنگ‌تر را فراهم کرده است. در غیاب شبکه‌های اجتماعی، گفت‌وگوی چهره‌به‌چهره دوباره در حال زنده شدن است.
در دوران همه‌گیری کرونا هم اگرچه خانه‌نشینی گسترده بود، اما اغلب با انزوای فیزیکی و عاطفی همراه بود. دیدارها ممنوع و تماس‌ها مجازی بود. اما این‌بار، در این بحران جدید، وضعیت متفاوت است. خانواده‌ها در خانه مانده‌اند اما کنار هم هستند. آدم‌هایی که پیش‌تر به خاطر مشغله‌های مختلف به‌ سختی کنار هم جمع می‌شدند، حالا به‌سادگی کنار هم شام می‌خورند. شاید چون تهدید بیرونی، نوعی نیاز درونی برای بودن کنار یکدیگر ایجاد کرده.  
سنت به مثابه پناهگاه فرهنگی
از سوی دیگر نباید فراموش کنیم که جامعه ما همواره میان اشکال مدرن زیستن و سنت‌های ارتباطی بومی در نوسان بوده اما در بسیاری از بحران‌ها، سنت به مثابه پناهگاه فرهنگی فعال شده است. از سفره‌های ساده و بی‌تکلف تا بازگشت نقش مادربزرگ به مرکز ارتباطات خانوادگی، همه نشانه‌هایی‌ از احیای فرم‌هایی از زندگی هستند که کمتر در برنامه‌ریزی مدرن جایی دارند. بازگشتی که لزوماً قرار نیست نوستالژیک باشد، بلکه کنشی فرهنگی‌ در برابر بحران محسوب می‌شود. مردم تصمیم می‌گیرند که در نبود قطعیتِ بیرونی، به ساختارهای آشنای درونی تکیه کنند. مهمانی بدون مناسبت، شام بدون دعوت و... همه شکل‌هایی از مقاومت نرم فرهنگی‌اند که در دل تهدید زاده می‌شوند.
فرهنگ عمومی؛ زنده‌تر از همیشه
اگرچه تهدیدهای امنیتی ممکن است خیابان‌ها را خلوت‌تر و ارتباطات رسمی را کندتر کرده باشند اما فرهنگ عمومی ایران واکنشی دیگر نشان داده است که شامل گرم شدن خانه‌ها، فعال شدن سنت‌ها و زنده ماندن ارتباطات میان مردم است. درواقع شاید بحران‌ها قادر باشند برنامه‌ها را به هم بریزند، اما نمی‌توانند پیوندهای فرهنگی را از میان ببرند، به‌ویژه در جامعه‌ای که اشکالِ زیستن جمعی هرچند پنهان و پراکنده، اما هنوز در آن دیده می‌شود.